Հարկային բարեփոխումներ. Ավելացված արժեքի հարկ (ԱԱՀ)
Ավելացված արժեքի հարկը (ԱԱՀ) անուղղակի հարկ է, որը գանձվում է ապրանքների վաճառքից, ծառայությունների մատուցումից և ներմուծումից ստացված արժեքի ավելացումից։ Հայաստանի Հանրապետությունում ԱԱՀ-ի կիրառումը կարգավորվում է «Ավելացված արժեքի հարկի մասին» ՀՀ օրենքով։
ԱԱՀ-ն կարևոր դեր է խաղում Հայաստանի պետական բյուջեի եկամուտների ձևավորման գործում։ 2022 թվականի տվյալներով, ԱԱՀ-ն կազմել է ՀՀ պետական բյուջեի եկամուտների մոտ 30%-ը (ՀՀ Պետական եկամուտների կոմիտե, 2022)։
ԱԱՀ-ի դրույքաչափը Հայաստանում սահմանված է 20%։ Այնուամենայնիվ, որոշակի ապրանքներ և ծառայություններ ազատված են ԱԱՀ-ից կամ ենթակա են 0% դրույքաչափի։ Օրինակ, Հայաստանում իրականացվող որոշ գործարքներ, ինչպիսիք են միջազգային փոխադրումները, արտահանումը, ենթակա են 0% ԱԱՀ դրույքաչափի (ՀՀ Օրենք «Ավելացված արժեքի հարկի մասին», Հոդված 10)։
ԱԱՀ-ի հետ կապված խնդիրներից մեկը հարկի վերադարձն է։ Հարկային օրենսդրության համաձայն, հարկ վճարողներին իրավունք է վերապահված վերադարձնել գերավել վճարված ԱԱՀ-ն։ Սակայն, գործնականում այդ գործընթացը կարող է երկարաձգվել և բարդություններ առաջացնել հարկ վճարողների համար (ՀՀ Պետական եկամուտների կոմիտե, 2020)։
ԱԱՀ-ի կառավարման բարելավման նպատակով Հայաստանում իրականացվում են մի շարք միջոցառումներ։ Մասնավորապես, ՀՀ Պետական եկամուտների կոմիտեն ներդրել է էլեկտրոնային հարկային հաշվարկների համակարգ, որը նպաստում է ԱԱՀ-ի հաշվարկման և վճարման գործընթացների թափանցիկության բարձրացմանը (ՀՀ Պետական եկամուտների կոմիտե, 2022)։
Ամփոփելով, ԱԱՀ-ն կարևոր հարկային մեխանիզմ է, որը նպաստում է պետական բյուջեի եկամուտների ձևավորմանը։ Սակայն, դրա կառավարման և վերադարձի հետ կապված խնդիրները պահանջում են շարունակական բարեփոխումներ և բարելավումներ։
Օգտագործված աղբյուրներ.
1. ՀՀ Օրենք «Ավելացված արժեքի հարկի մասին»
2. ՀՀ Պետական եկամուտների կոմիտե. (2022). Տարեկան հաշվետվություն.
3. ՀՀ Պետական եկամուտների կոմիտե. (2020). ԱԱՀ վերադարձի վերաբերյալ տեղեկատվություն.
