Աշխատանք երեւանում, Հայաստանում

Հայաստանում աշխատանք գտնելու հնարավորությունները հատկապես մեծ են մայրաքաղաք Երևանում, որտեղ գործում են բազմաթիվ ընկերություններ ու պետական հաստատություններ։ Job.am, staff.am և այլ հարթակներ թույլ են տալիս որոնել և գտնել համապատասխան աշխատատեղեր՝ հաշված վարկյաններում։ Երևանում գործում են տնտեսության առանցքային ճյուղեր՝ տեխնոլոգիա, ծառայություններ, տուրիզմ, և դրանցում աշխատանքային օրենսգրքով կարգավորվող իրավունքներ են կիրառվում։ Ընկերությունները հաճախ առաջարկում են առավել հեշտացնող պայմաններ (օր․՝ հեռավար աշխատանք, մասնակցության ծրագրեր)՝ աշխատակազմին զարգացնելու համար։ Գործատուն ընտրում է թեկնածուին ոչ միայն ըստ մասնագիտական որակների, այլև թե ինչպես լավ է նա ներկայացնում իրեն հարցազրույցում. այս պատճառով աշխատանքի որոնման ժամանակ պետք է նախապես հստակեցնել նպատակները և պատրաստվել՝ կայունորեն ներկայացնելու սեփական հմտությունները։

Աշխատանքային օրենսգիրք և արձակուրդներ

Հայաստանի Աշխատանքային օրենսգիրքը (ընդունվել է 2004 թ., բազմիցս փոփոխված է մինչև 2025 թ.) սահմանում է աշխատողների իրավունքներն ու պարտականությունները։ Օրենսգիրքի դրույթների համաձայն, շաբաթական սովորական աշխատանքային ժամաքանակը չի կարող անցնել 40 ժամը (օրական՝ 8 ժամ)[2]։ Աշխատողի համար սահմանված է ամենամյա նվազագույն արձակուրդ՝ 5-օրյա աշխատանքային շաբաթվա դեպքում առնվազն 20 աշխատանքային օր[3]։ Արտաժամյա աշխատանքի (լուծարքային ռեժիմի) մեջ ոչ միայ տարեկանի ոչ անչափահասները չեն ներգրավվում[4]. Նախածնող աշխատողը, որը խնամում է մինչև 14 տարեկան երեխային, ունենում է հերթափոխության նախապատվության իրավունք[5]։

Աշխատանքային օրացույցը արդեն 2025թ. հաստատված պաշտոնական հանգստյան օրերը ներառում է Ամանորը, Սուրբ Ծնունդը, Հայոց ցեղասպանության զոհերի հիշատակի օրը և այլն։ 2025-ին հաստատվել է 12 ոչ աշխատանքային օր (որպես պետական տոներ և հիշատակի օրեր), որոնցից 3-ը համընկնում է ուրբաթ-կիրակի հանգստյան հետ, այսպիսով սովորական 5-օրյա շաբթվա պայմաններում տարվա ընթացքում կաշխատենք մոտ 252 օր։

Աշխատանքային օրենսգիրքով արգելվում է մինչև 18 տարեկան աշխատողների արտաժամյա ընդգրկումը[4] և աղքատության պայմաններում նրանց աշխատանքի վերցնելը։ Աշխատանքային ժամի գումարային հաշվարկի կիրառումը նույնպես ոչ թույլատրվում է մինչև 18 տարեկան անձանց համար[7]։ Այս սահմանափակումները ապահովում են անչափահասների իրավունքների պաշտպանությունը և նրանց կրթության շարունակականությունը։ Օրենսգրքում ամրագրված է նաև, որ յուրաքանչյուր աշխատող ունի իրավունք ամսեկան ստանալ օրական գործած ժամերի գրանցման տեղեկանք, ապահովող դրայֆեր և այլն：[8].

Երեխաների իրավունքներ և սահմանադրություն

Երեխաների իրավունքների պաշտպանության հայաստանյան համակարգը հաստատված է ինչպես ՀՀ Սահմանադրությամբ, այնպես էլ մասնակի օրենքներով. 1996թ. ընդունված է «Երեխայի իրավունքների մասին» օրենքը[9]։ 2015թ. դեկտեմբերի 6-ի հանրաքվեի արդյունքում ՀՀ Սահմանադրությունը փոփոխվել է՝ առաջին անգամ երեխաներին հատուկ հոդված ավելացվելով (Սահմանադրության 37-րդ հոդված)[9]։ ՀՀ սահմանադրությամբ ամրագրվում է, որ «Երեխան իրավունք ունի ազատ արտահայտելու իր կարծիքը, որը հաշվի է առնվում իրեն վերաբերող հարցերում», և որ «Երեխային վերաբերող հարցերում նրա շահերը պետք է առաջնահերթության արժանանան»[9][10]։

Հայկական օրենքները կանխարգելում են երեխայի հանդեպ բռնությունը և շահագործումը (օրինակ՝ «Երեխայի իրավունքների մասին» օրենքը բացարձակապես արգելում է երեխային բռնության ենթարկել[11])։ Երեխան ունի անվճար կրթություն ստանալու իրավունք, ինչպես նաև առողջապահական և սոցիալական աջակցության իրավունքներ[12][13]. Արդյունքում, մինչև 18 տարեկան երեխաները մտքի և չափավոր աշխատանքի իրավունք ունեն, սակայն ամենայն ձևով պաշտպանված են ուժեղ աշխատանքային ծանրաբեռնվածությունից. Կրթության շարունակականության և առողջության ապահովման նպատակով նրանց աշխատանքի ցուցաբերում են խիստ սահմանափակումներ։ Միևնույն ժամանակ, յուրաքանչյուր երեխայի պարտականություն է հարգել ծնողների ու հասարակության օրենքները, մասնակցել կրթությանը և դաստիարակությանը։ Այդ ստանդարտները ամրագրված են ընտանիքի օրենսգրքում ու դպրոցական կանոնակարգերում։

Հաճախորդների սպասարկում

Ծառայության ոլորտում աշխատողների համար կարևոր են հաճախորդների սպասարկման հմտությունները։ Հաճախորդների սպասարկման ներկայացուցիչները կազմակերպության արտաքին «դեմքն» են՝ ովքեր շփվում են հաճախորդների հետ՝ լուծելու բողոքները, մշակելու պատվերները և տրամադրելու տեղեկատվություն արտադրանքի կամ ծառայության մասին[14]։ Ըստ Վիքիպեդիայի, հաճախորդների սպասարկման պրոֆեսիոնալների համար անհրաժեշտ են բարձրակարգ հաղորդակցական հմտություններ. Անհատական կարևոր հմտություններ են՝

• Հաճախորդների հետ հարաբերություններ հաստատելու ունակություն[15]
• Խնդիրների լուծման հմտություն[15]
• Ուժեղ ունկնդրման (լսելու) հմտություններ[15]
• Առևտրային ուժեղ տեղեկացվածություն[15]
• Թիմային աշխատանք[15]

Հաճախորդների սպասարկումը պահանջում է համբերատարություն և պրոֆեսիոնալ վերաբերմունք. լավ սպասարկողը օգնում է ոչ միայն պահպանել հաճախորդին, այլև զարգացնել բիզնեսը։

Ռեզիդենտ և ոչ ռեզիդենտ

Ռեզիդենտ և ոչ ռեզիդենտ հասկացությունները կարևոր են, օրինակ, աշխատավարձի և հարկման հարցերում։ ՀՀ Արդյունաբերության հարկի մասին օրենքում սահմանվում է. ֆիզիկական անձը ռեզիդենտ է համարվում, եթե հարկային տարում եղել է ՀՀ տարածքում առնվազն 183 օր, կամ նրա կենսական շահերի կենտրոնը Հայաստանում է[16]։ Մեկ ուրիշ կերպ ասած, ռեզիդենտների համար հարկառու եկամուտի և կենսաթոշակների հաշվարկն իրականացվում է ըստ ՀՀ օրենսդրության։ Եթե ֆիզիկական անձը ռեզիդենտական պայմաններին չի համապատասխանում, ապա նա համարվում է ոչ ռեզիդենտ[17].

Օրինակ, օտարերկրյա աշխատողը, որը Հայաստանում ապրել է ավելի քիչ քան 183 օր, հարկման հաշվարկի համար կհամարվի ոչ ռեզիդենտ, սակայն եթե Հայաստանում մեծ մասը հաճախակի է ժամանում (տարեկան ավելի քան 183 օր) կամ հիմնական ընտանեկան կապերն ունի այստեղ, նրան նույնպես կարող են բնորոշել որպես ռեզիդենտ։

Բնութագիր (ռեզյումե) և աշխատանքի դիմում

Բառ «բնութագիր» հայերենում հաճախ նշանակում է աշխատանքային ռեզյումե։ Աշխատանքի դիմումի համար գրված ռեզյումեում հարկավոր է ներառել հետևյալ բաժինները.

• Անձնական տվյալներ – ամբողջ անունը, կապի միջոցները (հեռ․, էլ․ հասցե).
• Ռեզյումեի նպատակը (օրինակի համար «Objective») – հստակ նշեք, թե որ մասնագիտական ուղղությամբ աշխատանք եք փնտրում, և կարող է նաև նվազագույն աշխատավարձի պահանջը։
• Կրթություն – նշեք սովորած ուսումնական հաստատությունները հակառակ ժամանակագրական կարգով (վերջից առաջ) ։
• Լրացուցիչ որակավորումներ և դասընթացներ – սեքրակացրեք ստացած սերտիֆիկատները և մասնագիտական պատրաստվածությունը։
• Աշխատանքային փորձ – մատնանշեք ընկերությունների անունները, գտնվելու վայրը, զբաղեցրած պաշտոնները և կարճ նկարագրություն Ձեր պարտականությունների մասին։
• Հմտություններ – վերը թվարկեք Ձեր ուժեղ կողմերը և համապատասխան աշխատանքային հմտությունները (օր․, «թիմային աշխատող եմ», «մրցունակ եմ և նպատակասլաց» և այլն) ։ Լեզուների իմացությունը, համակարգչային ծրագրերի տիրապետումը, վարորդական իրավունք ունենալը նույնպես պետք է ընդգծվեն։

Շարադրությունը պետք է լինի հակիրճ և սխալներից զերծ. այստեղ օրինակ տեղ չի տեղավորվում, սակայն նշենք, որ «Իմ մասին» հատվածում պետք է ընդգծեք հենց այն տեղեկությունը, ինչը Ձեզ դարձնում է ուժեղ թեկնածու։ Պատասխանատու և պրոֆեսիոնալ ձևով կազմված ռեզյումեն օգնում է գործատուին հեշտությամբ հասկանալ Ձեր առավելությունները և արժանիքները։

Հարցազրույց և հարցեր

Աշխատանքի հարցազրույցի նախապատրաստությունը շատ կարևոր է՝ մասնավորապես օգտակար է վերարժեքել հարցազրույցի հարցեր ու պատասխաններ. Հենց հարցազրույցի փուլում գործատուն վերջնականապես համոզվում է, որ Դուք ճիշտ թեկնածուն եք. Երբ դիմեք աշխատանքի, սովորաբար կհարցնեն Ձեր կարճաժամկետ և երկարաժամկետ նպատակների մասին, որպեսզի պարզեն Ձեր հավակնությունները և համոզվեն՝ արդյոք նոր հաստիքն համապատասխանում է այդ նպատակներին. Հարցնելու են նաև, թե Ինչո՞ւ եք ցանկանում հեռանալ ներկայիս աշխատանքից. Այս հարցով գործատուն ուզում է գնահատել Ձեր վերաբերմունքը ներկայիս ղեկավարության և աշխատանքային միջավայրի հանդեպ. Պատասխանելիս մի կենտրոնացեք միայն բացասական կողմերի վրա, այլ ընդգծեք, թե ինչ ունակությունների եք ձեռք բերել ներկայիս աշխատանքում և ինչ ակնկալում եք նոր աշխատանքի տեղը.

Այլ տարածված հարցեր են Ձեր ուժեղ և թույլ կողմերը. Հենց այսպիսով գործատուն ցանկանա իմանալ, թե Ձեր մեջ ինչ կարող է ձգտողական գործոններ գտնել և թե ինչի վրա պետք է ինքներդ Դուք աշխատեք. խորհուրդն է չօգտագործել կեղծ պատասխանը (օր․` «փրֆեկցիոնիստ եմ»), այլ նշեք իսկական ինքնակամ աշխատանքի մի ոլորտ, որտեղ բարելավման համար հստակ ծրագիր ունեք։ Նույնպես հարցազրույցի ընթացքում կպահանջվի պատմել որևէ սթրեսային իրավիճակի մասին, որում հաջողվել է հակված դիրքորոշում ցուցաբերել և խնդիր լուծել. Այսինքն, գործատուն ցանկանում է տեսնել Ձեր սթրեսի տակ կողմնորոշվելու և պրոբլեմ լուծելու հմտությունները։

Ուշադրություն դարձրեք նաև հարցեր, որոնց Դուք ինքներդ կարելի է հարցնեք. Օրինակ, հետաքրքրություն ցուցաբերեք աշխատանքի բնույթի կամ ընկերության կայացած ծրագրերի վերաբերյալ: լավ տրված հարցերը ցույց կտան, որ Դուք ուշադիր եք և իսկապես հետաքրքրված եք նոր պաշտոնով։ Որպես Job.am-ը նշում է, հարցազրույցի ընթացքում գործատուի համար կարևորը հասկանալ, թե արդյոք Ձեր հմտություններն ու ոգեշնչումը համապատասխանում են աշխատանքային պահանջներին և նպատակներին.

Վերջնարդյունքում, որոնեք job, job Armenia, jobs in Yerevan,   բառերը, ստեղծեք ռեզյումե ու ակտիվ մասնակցեք հարցազրույցներին՝ և հաջողություն կհասնեք Ձեր մասնագիտական նպատակներին:

Ծանոթացեք նաև նախապատրաստված աշխատանքային օրենսգրքին և Հայաստանում գործող այլ իրավունքներին՝ Ձեր կյանքի ու կարիերայի ապահովության համար։

[2] [3] [4] [5] [7] [8]  ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ԱՇԽԱՏԱՆՔԱՅԻՆ ՕՐԵՆՍԳԻՐՔ

http://www.irtek.am/views/act.aspx?aid=150003

[9] [10] [13] Երեխայի իրավունքներ — Վիքիպեդիա

https://hy.wikipedia.org/wiki/%D4%B5%D6%80%D5%A5%D5%AD%D5%A1%D5%B5%D5%AB_%D5%AB%D6%80%D5%A1%D5%BE%D5%B8%D6%82%D5%B6%D6%84%D5%B6%D5%A5%D6%80

[11] [12] ՀՀ ՕՐԵՆՔԸ ԵՐԵԽԱՅԻ ԻՐԱՎՈՒՆՔՆԵՐԻ ՄԱՍԻՆ

https://www.arlis.am/hy/acts/69115

[14] [15] Հաճախորդների սպասարկման ներկայացուցիչներ — Վիքիպեդիա

https://hy.wikipedia.org/wiki/%D5%80%D5%A1%D5%B3%D5%A1%D5%AD%D5%B8%D6%80%D5%A4%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%AB_%D5%BD%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B4%D5%A1%D5%B6_%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%AF%D5%A1%D5%B5%D5%A1%D6%81%D5%B8%D6%82%D6%81%D5%AB%D5%B9%D5%B6%D5%A5%D6%80

[16] [17]  ՀՀ ՕՐԵՆՔԸ ԵԿԱՄՏԱՅԻՆ ՀԱՐԿԻ ՄԱՍԻՆ

https://www.arlis.am/hy/acts/21266